W kwartalniku Dziecko Krzywdzone ukazał się artykuł poruszający sposób rozumienia problemowych zachowań seksualnych z naukowej perspektywy autorstwa Martyny Dziekan oraz mojego.
W rozumieniu potocznym – problemowym czy trudnym zachowaniem związanym z rozwojem seksualnym może być absolutnie każde zachowanie. Nasza reakcja oraz to jak się czujemy w obliczu takich zachowań będzie wynikiem własnych doświadczeń, wiedzy, kultury. W związku z tym nawet typowe zachowanie seksualne dziecka może budzić niepokój czy napięcie, ostrą nieadekwatną do zachowania reakcję u dorosłego.
Wielu dorosłych, w tym doświadczonych specjalistów zajmujących się opieką nad dziećmi miało niewielką lub żadną formalną edukację w zakresie rozwoju seksualnego dzieci. Temat ten może wydawać się tabu, ponieważ często jest pomijany w szerszych dyskusjach na temat rozwoju i dobrostanu dziecka lub omawiany tylko z perspektywy krzywdzenia dzieci i zapobiegania temu krzywdzeniu.
Ponieważ nie jest to powszechnie badane ani omawiane, zachowania seksualne są często uważane za problem, a nie normalną część rozwoju.
Brak możliwości uczenia się i zadawania pytań na temat zachowań seksualnych w dzieciństwie, w rodzinach czy profesjonalistom powoduje stygmatyzację.
Pracując w obszarze seksualności dziecka, dobrze jest więc móc odwołać się do konkretnych definicji – może to sprawić, że poziom niepewności, dyskomfortu się zmniejszy. Bardzo lubię zmianę sposobu myślenia w kontekście klasyfikowania zachowań.
Odchodzi się od sztywnych reguł definicyjnych, a w ich miejsce pojawia się kontinuum. Jeśli pomyślimy o typach zachowań seksualnych w dzieciństwie wzdłuż kontinuum, będą to: normatywne, ostrzegawcze i problematyczne.
Przesunięcie w literaturze dotyczy również używanego słownictwa z mówienia jakie zachowania są normalne vs nienormatywne w kierunku – częstych i typowych po nietypowe, trudne, problemowe, szkodliwe.
W związku z tym z naukowej perspektywy, problemowe (szkodliwe) zachowania seksualne to takie, które:
- dotyczą dzieci w wieku 12 lat i młodszych,
- są związane z częściami ciała o charakterze seksualnym (tj. genitalia, odbyt, pośladki lub piersi).
- są rozwojowo niewłaściwe:
- występują z większą częstotliwością lub w znacznie wcześniejszym wieku niż byłoby to oczekiwane z punktu widzenia rozwoju lub kultury w jakiej dziecko żyje
- stają się przedmiotem uporczywego zainteresowania dziecka i/lub
- powracają po interwencji/działaniach korygujących osoby dorosłej. (Allen, 2017; Elkovitch i in., 2009; Kellogg, 2010; Latzman, Latzman, 2015) .
- są potencjalnie szkodliwe dla samego dziecka lub innych. (Chaffin i in., 2008)
- są skoncentrowane na sobie (np. nadmierna/uporczywa masturbacja) lub dotyczą/ angażują inne dzieci (pokazywanie lub oglądanie części intymnych, pieszczoty lub penetracja).
- różnią się pod względem stopnia wzajemności/ dobrowolności lub przymusu.
- mogą wyrządzić krzywdę psychiczną lub fizyczną jednemu dziecku przez drugie.
Opisy w literaturze dostarczają jasnych wskazówek dla trzech kategorii klasyfikowania zachowań seksualnych, jednak granice między tymi zachowaniami nie zawsze będą jasne. Dobrą praktyką jest uwzględnić kontekst funkcjonowania danego dziecka. Stąd pomysł na posłużenie się modelem biopsychospołecznym dla lepszego rozumienia pojawiających się zachowań i o tym szerzej w artykule. Dodatkowo przegląd dostępnych metod pracy w nurcie poznawczo-behawioralnym pozwala na skuteczne zaplanowanie oddziaływań terapeutycznych, uwzględniając kontekst pracy z środowiskiem, w którym żyje dziecko.
Zapraszam do lektury.
